Gryzonie większości osób kojarzą się z niewielkimi, energicznymi i sprytnymi zwierzakami, które penetrują nawet najmniejsze zakamarki. Na tle swoich krewnych wyraźnie wyróżnia się kapibara. Ten największy gryzoń świata osiąga masę ciała wynoszącą kilkadziesiąt kilogramów. Nieprzeciętne rozmiary to jednak nie wszystko, z czego słynie kapibara. Sprawdź, jak żyje na co dzień to wyjątkowe zwierzę i dlaczego warto bliżej je poznać. 

 

Kapibara wielka (Hydrochoerus hydrochaeris) jest największym współcześnie żyjącym gryzoniem, w naturze zamieszkującym Amerykę Południową. Jej masa ciała waha się od 35 do 65 kg, wysokość w kłębie wynosi 50-60 cm, a długość ciała ok. 1,2 m. Samice na ogół są nieznacznie większe od samców. Rekordzistka z okolic São Paulo osiągnęła imponującą wagę 91 kg. 

 

Niegdyś, w wyniku osiemnastowiecznej pomyłki, zgodnie z klasyfikacją szwedzkiego przyrodnika Karola Linneusza, kapibarę zaliczano do rodziny świniowatych. Z czasem okazało się jednak, że ma ona znacznie więcej wspólnego ze świnką morską niż z prawdziwą świnią. Dziś, podobnie jak kawia domowa, jest więc zaliczana do rodziny kawiowatych. Nazwa „kapibara" w języku plemienia Tupi nawiązuje do upodobań pokarmowych zwierzaka i oznacza „zjadacza trawy".

 

Sympatyczny gryzoń silnie przyciąga uwagę nie tylko ze względu na duże rozmiary. Kapibara ma dużą głowę z charakterystycznym tępo zakończonym pyskiem. Jej oczy, uszy i nozdrza umiejscowione są na czubku głowy. Zwierzę ma silne siekacze, które umożliwiają mu spożywanie włóknistego pokarmu. Zęby kapibary, podobnie jak innych gryzoni, rosną całe życie i muszą być regularnie ścierane. Kapibara ma krępą budowę ciała z mocnymi łapami (trójpalczastymi tylnymi i czteropalczastymi przednimi), wyposażonymi w błony pławne. W odróżnieniu od innych gryzoni skóra kapibary posiada gruczoły potowe. Sierść zwierzaka jest szorstka i cienka, ciemnobrązowa na przeważającym obszarze ciała i żółtawa na brzuchu. Specyficzna budowa ciała kapibary stanowi przystosowanie do wodnego trybu życia. Gryzoń ten świetnie pływa. 

 

Kapibara jest szeroko rozpowszechniona na kontynencie południowoamerykańskim. Łatwo przystosowuje się do różnych warunków. Występuje na terenie m.in.: Brazylii, Wenezueli, Kolumbii, Paragwaju, Argentyny, Urugwaju, Peru. Kapibara prowadzi ziemno-wodny tryb życia. Jest najczęściej aktywna o zmierzchu, gdy promienie słoneczne nie są już tak dotkliwe. O świcie wypoczywa w wodzie. W najgorętszym momencie dnia zwykle tarza się w błocie lub płytkich wodach. Z tego względu preferuje siedliska otwarte z dostępem do wody i pożywienia. Zamieszkuje przede wszystkim brzegi rzek i jezior, mokradła, bagna, okresowo zalewane łąki, sawanny i lasy nizinne. Chętnie przebywa też w wysokich trawach, gdzie pasie się bydło. 

 

Kapibary to ssaki o niezwykle towarzyskim i łagodnym usposobieniu. W naturze żyją w grupach składających się z 10-30 osobników. Grupy złożone są z samców, samic i osobników młodocianych. Każda grupa aktywnie broni swojego terytorium. Skład grupy może pozostać niezmienny nawet przez kilka lat, choć w porze suchej zwierzęta często tworzą większe zbiorowiska. Samotne kapibary stanowią niewielki odsetek i na ogół mają poważne trudności z przetrwaniem. 

 

Ważną rolę w życiu kapibar odgrywa komunikacja zapachowa. Samce mają na pysku gruczoły zapachowe, które w okresie godowym wydzielają płyn o zapachu piżma. Wydzielina ta służy do zwabienia samicy. Zwierzaki mają również gruczoły zapachowe położone w okolicach odbytu, które wykorzystują do znakowania swojego terytorium. W celach komunikacyjnych zwierzęta często używają różnorodnych odgłosów – gwizdów, pisków, poszczekiwań. W trakcie żerowania kapibary stale zachowują czujność i w razie wykrycia drapieżników natychmiast ostrzegają stado za pomocą donośnych dźwięków alarmowych. 

 

W swojej ojczyźnie kapibary uznawane są za szkodniki, dlatego często odganiane są przez człowieka, a nawet zabijane. Do naturalnych wrogów kapibar należą drapieżniki – anakondy, jaguary, orły i kajmany. Polują one zwłaszcza na młode zwierzaki. Kapibary nie kopią nor, nie potrafią też szybko uciekać, dlatego w sytuacji zagrożenia najczęściej chowają się w wodzie. Bez problemów mogą wytrzymać pod wodą nawet 5 minut. 

 

Kapibary nie są obecnie zagrożone wyginięciem – Czerwona Księga Gatunków Zagrożonych określa je jako gatunek najmniejszej troski (LC). W Ameryce Południowej czasami spotykane są hodowle fermowe tych dużych gryzoni w celu pozyskania mięsa i skór. Co ciekawe, mięso tych zwierząt było dawniej popularnym postnym daniem (prawdopodobnie ze względu na wodny tryb życia kapibary, który upodobniał ją do ryby). 

 

Kapibara jest zwierzęciem roślinożernym. Podstawę diety stanowią dla niej trawy oraz rośliny wodne. Gryzoń starannie dobiera swoje pożywienie, przez co zwykle spędza mnóstwo czasu na żerowaniu. Zjada przede wszystkim gatunki należące do 6 rodzin (m.in. astrowatych, jasnotowatych, wiechlinowatych, wiesiołkowatych). Dodatkowo wzbogaca swoje menu nasionami, korą i owocami. Kapibara jest koprofagiem – zjada własne odchody. Dzięki temu jest w stanie odzyskać część białka i witamin. 

 

Kapibary rozmnażają się przez cały rok, jednak szczyt ich aktywności rozrodczej przypada na początek pory deszczowej. Do kopulacji dochodzi w wodzie. Ciąża u kapibary trwa 5 miesięcy. Najczęściej samice rodzą raz w roku. W miocie znajduje się średnio od 2 do 8 młodych, które bardzo szybko zaczynają wstawać i chodzić. Młode są karmione przez matkę przez 3 miesiące. Następnie pozostają pod jej opieką aż do ukończenia roku. W opiekę nad młodymi zwierzętami często angażują się również inne samice z grupy. Dojrzałość do rozrodu gryzonie osiągają w wieku ok. 18 miesięcy. Kapibary żyją średnio 8-10 lat.

 

Choć hodowla kapibary nie jest w Polsce zabroniona, w rzeczywistości ten ogromny gryzoń niezbyt nadaje się na domowego pupila. Utrzymywanie kapibary w domu wiąże się z wieloma trudnościami. Zwierzę to ma specyficzne wymagania, których większość wielbicieli gryzoni nie jest w stanie zaspokoić. Nietypowy podopieczny wymaga również opieki weterynaryjnej – o co może być trudno zwłaszcza w mniejszych miastach, gdzie brakuje specjalistów leczących egzotyczne gryzonie. 

 

Aby hodować w domu kapibarę, trzeba przede wszystkim dysponować odpowiednią przestrzenią. Ze względu na spore gabaryty potrzebuje ona mieszkanka o minimalnych wymiarach 6 m x 3,5 m x 1,2 m. Latem musi mieć zapewnioną możliwość spędzania czasu na zewnątrz – na ogrodzonym wybiegu. Kapibara do szczęścia potrzebuje też zbiornika wodnego o głębokości minimum 3 m. Należy pamiętać, że zwierzaki te są szczególnie podatne na przegrzanie, dlatego muszą mieć zawsze dostęp do zacienionego obszaru. 

 

By kapibary mogły się prawidłowo rozwijać, wymagają odpowiedniej diety. Podstawę ich jadłospisu może stanowić dobrej jakości sianko. Dodatkowo muszą otrzymywać pokarm bogaty w witaminę C – podobnie jak świnki morskie nie potrafią jej bowiem syntezować. Można podawać im niewielkie ilości owoców i warzyw. Trzeba oferować im ponadto gryzaki, które umożliwią im ścieranie stale rosnących zębów. 

 

Decydując się na zakup kapibary, musisz mieć na uwadze również jej szczególne wymagania behawioralne. Gryzoń ten nie może być utrzymywany w pojedynkę – należy zapewnić mu towarzystwo osobnika własnego gatunku. Oswajanie kapibary nie zawsze jest łatwe. Choć gryzonie te są z natury towarzyskie, bywają nieśmiałe, płochliwe i nerwowe. Nie można od nich oczekiwać podobnego przywiązania jak od psów czy kotów. Należy też zdawać sobie sprawę, że zaniepokojone kapibary mogą boleśnie ugryźć. Sporym problemem może okazać się także niszczenie przez nie domowego wyposażenia. Kapibary są bardzo inteligentne – aby zapewnić im rozrywkę, można uczyć je sztuczek.

 

Kapibara domowa w Polsce jest zwierzęciem trudno dostępnym i bardzo mało popularnym. Znalezienie legalnej oferty sprzedaży tego egzotycznego pupila jest więc sporym wyzwaniem. Jeśli Ci się to uda, za sympatycznego towarzysza będziesz musiał zapłacić przynajmniej 5000-6000 zł. Zamiast więc decydować się na samodzielne utrzymywanie kapibary, z reguły lepiej wybrać się do zoo. Kapibarę można spotkać w ogrodach zoologicznych niemal na całym świecie. W Polsce zwierzęta tego gatunku znajdują się w zoo m.in. w Gdańsku, Wrocławiu i Zamościu. 


Autorka: Marta Majewska