Atopowe zapalenie skóry (AZS) to stosunkowo często rozpoznawana, przewlekła choroba zapalna skóry, o podłożu alergicznym, Szacuje się, że dotyka ona nawet 10-15% czworonogów. Atopia to zarówno problem dermatologiczny, jak i alergiczny. Objawy choroby pojawiają się na skutek wytwarzania przez chorego zwierzaka przeciwciał IgE skierowanych przeciwko różnym alergenom środowiskowym. W przypadku atopowego zapalenia skóry najczęstszymi alergenami są; roztocza kurzu domowego, pyłki roślin, pleśnie, grzyby. Zdarza się jednak, że wystąpienie objawów atopii ma związek z alergią pokarmową.
Pod wpływem kontaktu z alergenami dochodzi do wyzwolenia reakcji alergicznej, pobudzenia układu immunologicznego i komórek tucznych, uwolnieniu mediatorów zapalnych oraz rozwoju stanu zapalnego. W konsekwencji u psa pojawia się świąd skóry i zmiany na skórze. W rozwoju atopii ważną rolę odgrywa zaburzenie bariery ochronnej skóry. U chorych psów obserwuje się zmniejszoną ilość ceramidów w skórze, nieprawidłowości w metabolizmie kwasów tłuszczowych oraz zmiany strukturalne w warstwie zrogowaciałej naskórka.
Atopowe zapalenie skóry uznawane jest za chorobę o podłożu genetycznym. Skłonność do jej występowania stwierdzono u niektórych ras psów, m.in.: cocker spaniela, yorkshire terriera, golden retrievera, dalmatyńczyka, setera irlandzkiego, labrador retrievera, west highland white terriera, mopsa, buldoga angielskiego.
Atopia sprawia spore problemy diagnostyczne. Objawy choroby nie są charakterystyczne, dlatego lekarz weterynarii musi najczęściej wykluczyć inne schorzenia o podobnym przebiegu (m.in. świerzb, alergiczne pchle zapalenie skóry). Potwierdzenie choroby zwykle wymaga przeprowadzenia badań dodatkowych. Kryteria diagnostyczne obejmują m.in.: pojawienie się objawów między szóstym miesiącem a trzecim rokiem życia, predyspozycje wynikające z rasy, typowe umiejscowienie zmian skórnych. Aby rozpoznać i leczyć atopię, lekarz weterynarii wykonuje testy śródskórne i oznaczenie poziomu przeciwciał IgE. Pozytywny wynik testu stanowi cenną wskazówkę przy potwierdzeniu choroby. Badania pomagają też określić alergeny, które wywołują niepożądane reakcje u psa.
↓ Szampony dla psów ↓
Objawy atopowego zapalenia skóry u psów
Atopowe zapalenie skóry może przybierać różne formy – od łagodnej, niemal niezauważalnej dla psich opiekunów, po bardzo nasiloną, w znaczący sposób obniżającą komfort życia czworonoga. Do najczęstszych objawów klinicznych atopii u psów należą: świąd, zmiany na skórze (grudki, strupy, przeczosy, krosty, obszary hiperpigmentacji, nadmierne złuszczanie się naskórka, lichenizacja), rumień, pogorszenie stanu okrywy włosowej, przeczulica, nieprzyjemny zapach skóry. Zmiany zlokalizowane są głównie w okolicach małżowin usznych, kończyn, warg, oczu, odbytu, brzucha, w przestrzeniach międzypalcowych. W wyniku odczuwanego świądu pies intensywnie się drapie, ociera się o przedmioty i często wylizuje skórę i sierść. W efekcie mogą pojawić się u niego otarcia, wyłysienia lub przebarwienia okrywy włosowej. U niektórych czworonogów dodatkowo rozwija się zapalenie spojówek lub zapalenie ucha. Pierwsze objawy pojawiają się zazwyczaj u młodych psów: między 6 miesiącem a 3 rokiem życia zwierzęcia.
W przebiegu atopii często obserwuje się sezonowe nasilenie objawów pod wpływem czynników środowiskowych. Niepokojące objawy występują zwłaszcza w okresie pylenia roślin – w miesiącach wiosennych, letnich i jesiennych. Zaostrzenie objawów może nastąpić również na skutek inwazji ektopasożytów (zwłaszcza pcheł) czy infekcji grzybiczych lub bakteryjnych skóry. Jeśli jednak alergeny są stale obecne w otoczeniu, objawy alergii mogą być widoczne przez cały rok.
Atopia u psów – metody leczenia
Całkowite wyleczenie atopowego zapalenia skóry u psów nie jest możliwe. Terapia atopii opiera się przede wszystkim na łagodzeniu dolegliwości występujących u czworonoga. Zastosowanie terapii farmakologicznej uzależnione jest od nasilenia u osobnika objawów klinicznych.
W przypadku alergii o dużym nasileniu podstawą skutecznego leczenia są glikokortykosteroidy i cyklosporyna. Ich stosowanie ma na celu ograniczenie zmian zapalnych i rumieniowych. Efekty kliniczne obserwuje się zwykle już po kilku tygodniach od wdrożenia leków. Ze względu na potencjalne działania niepożądane leki te powinny być jednak podawane według ścisłych zaleceń lekarza, tylko przez krótki czas. Jeśli u psa rozwinęły się wtórne infekcje i doszło do ropnego zapalenia skóry, dodatkowo konieczne bywa zastosowanie antybiotyków.
By zmiany skórne nie nawracały, po odstawieniu glikokortykosteroidów często stosuje się leki przeciwhistaminowe i przeciwzapalne. W niektórych przypadkach można zastosować immunoterapię i odczulanie, by wyeliminować reakcje psa na alergen. Metoda ta jest polecana zwłaszcza dla psów, które są narażone na stały kontakt z czynnikiem uczulającym.
Ważną rolę w leczeniu AZS odgrywa terapia miejscowa. Może ona być zarówno uzupełnieniem leczenia farmakologicznego, jak i podstawową metodą łagodzenia objawów. Terapia miejscowa opiera się na kąpielach leczniczych z użyciem odpowiednich szamponów. Szamponoterapia ma na celu dogłębne oczyszczenie skóry, pobudzenie prawidłowego rogowacenia naskórka, przywrócenie optymalnego pH skóry, zmniejszenie obrzęku, rumienia i świądu.
Kolejną metodą, która może sprawdzić się w terapii atopii u czworonogów, jest stosowanie wielonienasyconych kwasów tłuszczowych omega-3 i omega-6. Związki te wpływają na wydzielanie mediatorów zapalnych, modyfikują przebieg reakcji zapalnych i poprawiają strukturę naskórka. Dzięki temu ich przyjmowanie może zmniejszać nasilenie świądu i innych objawów choroby. Dla uzyskania efektu terapeutycznego należy zadbać o odpowiednie proporcje kwasów omega 3 i omega-6 (1:5) w diecie psa. Źródłem tych związków mogą być m.in.: olej z łososia, olej z ogórecznika, olej z wiesiołka lub gotowe karmy i suplementy.
Atopowego zapalenia skóry u psów a domowe sposoby
Domowe sposoby walki z AZS polegają przede wszystkim na utrzymywaniu podopiecznego w dobrych warunkach środowiskowych, zapewnieniu mu prawidłowo zbilansowanej diety oraz właściwej pielęgnacji sierści. By wzmocnić barierę skórną u psa, warto sięgnąć po suplementy diety z biotyną, cynkiem, witaminami A, E, aminokwasami siarkowymi. Na rynku dostępne są też specjalne karmy dermatologiczne, które zawierają związki dobroczynnie wpływające na skórę i sierść.
Korzystne dla psa mogą okazać się częste kąpiele, które przyniosą mu ulgę i pomogą oczyścić skórę oraz sierść z alergenów. Nie należy także zaniedbywać regularnego wyczesywania szaty pupila – zabieg ten poprawia wentylację i ukrwienie skóry.
Bardzo ważne w walce z atopią jest ograniczenie ekspozycji twojego psa na czynnik uczulający. W sezonie pylenia roślin należy unikać długich spacerów z pupilem po lesie czy łące. Warto zadbać również o utrzymanie higieny w domu i regularne mycie podłóg, odkurzanie dywanów, pranie psich legowisk i sprzątanie szafek. Pomoże to zmniejszyć stężenie alergenów w domu. Należy ponadto pamiętać o właściwym przechowywaniu pokarmu zwierzaka. By uchronić pożywienie przed zanieczyszczeniem roztoczami kurzu i innymi alergenami, trzeba umieścić je w szczelnym pojemniku, w suchym, chłodnym miejscu. Odpowiednie działania żywieniowe, pielęgnacyjne i higieniczne z pewnością wpłyną pozytywnie na samopoczucie czworonożnego alergika.
Autorka: Marta Majewska